Codependentie wordt gedefinieerd binnen de context van een relatie. De tegenpartij (partner, ouder of familielid) heeft/had te maken met een soort van complexe kwestie, zoals:

• Verslaving (alcohol, gokken, drugs)
• Persoonlijkheidsstoornis (NPS, BPS…)
• Onvolwassenheid/onverantwoordelijkheid

De codependente persoon zorgt voor de partner en zijn toestand, alsof het zijn verantwoordelijkheid is. Voorbeelden hiervan zijn een vrouw die bier voor haar alcoholische echtgenoot koopt om te voorkomen dat hij overstuur raakt, of een samenwonende ouder die zijn volwassen kind redt van de financiële gevolgen van zijn onverantwoordelijke beslissingen.

Deze relaties zijn voor het grootste deel eenzijdig. Een codependent individu geeft veel meer dan hij ontvangt wat resulteert in een ongezond evenwicht voor beide mensen.

Enerzijds wordt de partner met het complexe probleem nooit gedwongen om de gevolgen van zijn gedrag aan te pakken, anderzijds raakt de codependente partner emotioneel uitgeput door alle rommel ‘op te ruimen’ die de partner met het complexe probleem heeft gemaakt.

Het concept van codependentie is ondertussen geëvolueerd naar een persoonlijkheidstype in plaats van alleen in een relatie te bestaan. Opgroeien in een disfunctioneel of emotioneel ongezonde thuissituatie kan ertoe leiden dat mensen codependent worden en op zoek gaan naar verdere codependente relaties. Kenmerken van een codependent persoon zijn:

• Verzorgend
• People pleaser (zeggen vaak ja, in de hoop aardig gevonden te worden, in de hoop dat anderen ook lief voor hen zullen zijn)
• Problemen met emotionele intimiteit (verstoorde hechtingsstijl)
• Gevoel voor verantwoordelijkheid voor andermans gevoelens
• Angst voor afwijzing
• Angst om alleen te zijn
• Het nemen van negatieve opmerkingen of kritiek als een persoonlijke aanval en hiervan behoorlijk van slag zijn.

Codependentie aanpakken

Als je jezelf als codependent herkent, zijn hier enkele dingen die je zelf kunt toepassen:

Onderzoeken: Leer meer over codependentie, wat het is en wat het niet is. Er zijn veel zelfhulpboeken over het onderwerp en hoe meer je leest, hoe meer je jezelf tegenkomt. Naarmate je meer erover leert en je codependentie (h)erkent, zal het gemakkelijker zijn om jezelf te identificeren wanneer je gedachten en acties codependent zijn en aangepast moeten worden zodat je op een gezondere manier kunt denken.

Herkennen: Als je meer leert over codependentie zal je geleidelijk meer alert zijn voor opkomende gevoelens, gedachten of gedragingen die codependentie gerelateerd zijn. Identificeer ze in je gedachten. ‘Mijn man is vandaag onmogelijk, maar zijn geluk is niet mijn verantwoordelijkheid, ik hoef me niet ongerust te voelen omdat hij een zware dag heeft’. Dat is een voorbeeld van een manier waarop je een codependente gedachte kunt herformuleren.

Herformuleren: Nadat je een codependente gedachte of actie geïdentificeerd hebt, kies er dan voor om deze te vervangen door een gezonde gedachte. Het zal in het begin moeilijk en lastig zijn (vooral omdat je partner op jou is gaan rekenen voor ongezonde steun rond zijn probleem) maar dit zal makkelijker worden naarmate de tijd vordert en je je gezonder en sterker voelt.

Codependentie is een complexe zaak. Niet alleen zijn er emotionele en gedragsproblemen die je moet oplossen op een persoonlijk niveau. Ook het beseffen van de oorsprong van je angsten en patronen, het voelen van de oude pijn en het integreren van het afgewezen en gekwetste zelf (jouw ‘innerlijk kind’) is de manier om problemen die voortkomen uit codependentie aan te gaan.

Als je al heel lang codependent bent of een relatie met een partner hebt, kan het moeilijk zijn om het idee los te laten dat je een andere persoon kunt ‘veranderen’. Een persoon die codependent is, gelooft meestal dat als ze de juiste dingen zeggen en doen, hun partner erin zal slagen hun leven op het goede spoor te krijgen. Iemand die codependent is met een partner met een persoonlijkheidsstoornis, die zijn ziekte niet probeert te beheersen of zelfs maar te erkennen, kan het gevoel hebben dat de andere persoon niet in staat zal zijn om beter te doen tenzij hij offers brengt.

Mensen die deze en andere complexe problemen hebben, leren echter niet hoe ze beter kunnen worden wanneer ze iemand hebben die zich bezighoudt met al hun ongezonde verlangens en hun afwijkend gedrag onbewust in stand te houden. Wanneer de verzorgende partner aan de partner met complexe problemen, alles biedt wat ze nodig hebben en zijn eigen welzijn opoffert tijdens het proces, is de ander niet meer in de mogelijkheid om te groeien of beter te worden. Deze persoon moet dan nooit de consequenties van hun gedrag onder ogen zien, zodat ze nooit de kans krijgen om als persoon te groeien. Of het nu gaat om je partner, een vriend(in) of een naast familielid, je kunt ze niet veranderen door er rekening mee te houden.

Het goede nieuws is dat je jezelf kunt redden. Dat is de taak waar je je nu op moet concentreren. Ga aan de slag en identificeer en verander het codependent gedrag.

Stel eerst je eigen behoeften, zodat je sterker, zelfverzekerder en emotioneler gezond kunt worden. Onthou altijd dat voor jezelf zorgen het gezondste en belangrijkste is. Op deze manier geef je bezieling aan je leven, begin je bij jezelf en kom je als vanzelfsprekend op de eerste plaats van je eigen leven te staan.