Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis dat gekenmerkt wordt door een gebrek aan empathie, een verhoogde niveau van grootsheid en een chronisch streven naar bewondering en validatie. Oppervlakkigheid, hebzucht en ijdelheid zijn de centrale kern woorden. Bijna alsof alle hoofdzonden in één persoon verzameld werden.

Narcisme maakt deel uit van het mens zijn, het is een standaard ontwikkelingsstadium voor adolescenten en jong volwassenen. Wanneer narcisme begint te interfereren met hoe een persoon thuis en op het werk functioneert, wordt het echter problematischer en kan het zich ontwikkelen als een persoonlijkheidsstoornis. Narcisten geloven oprecht dat ze uniek zijn en recht hebben op een speciale behandeling. Ze hebben een chronische behoefte aan bewondering en validatie tot elke prijs.

Het is alsof ze nog steeds denken dat ze Superman zijn, passend bij een jongetje van zes maar niet meer gepast op volwassen leeftijd.

Wat gebeurt er wanneer de narcist zelf een ouder wordt.

Kinderen bieden niet het type continue positieve feedback waar narcisten naar hunkeren, en narcistische ouders hebben de neiging om op twee manieren hierop te reageren. Ramani Durvasula en W. Keith Campbell, hoogleraar psychologie aan de University of Georgia en een expert in narcisme, vermelden dat sommige hun interesse in hun kinderen volledig verliezen en op zoek gaan naar andere bronnen van validatie.

Anderen zien hun kinderen dan weer als een weerspiegeling van zichzelf en worden hyper betrokken en controlerend. In beide gevallen is ontkoppeling van toepassing, zelfs de al te betrokken narcistische ouder is emotioneel onthecht en mist warmte.

De impact van een narcist is niet goed gedocumenteerd op individueel niveau, en het is nog minder bestudeerd op de sociale schaal. Campbell heeft meer dan 100 wetenschappelijke artikelen en drie boeken over de huidige narcisme epidemie geschreven, maar hij geeft toe dat ouderschap een gapend gat is, in het begrip van narcisme.

Dit gebrek aan formeel onderzoek betekent niet dat experts zoals Campbell geen theorieën hebben.

Wat we zien bij narcistische ouders is dat ze hun kinderen gebruiken als een middel voor zelfontplooiing. Een narcistische ouder teert op het succes van zijn kind (uiterlijk, talenten, positieve eigenschappen) op dezelfde manier waarop een narcist een trophy wife scoort, creeërt hij zijn eigen trophy child.

Narcistische ouders hebben hoge verwachtingen van hun kinderen. Ze zetten hun kinderen onder flinke druk om uit te blinken in sporten, het goed te doen op school, te studeren op een elitaire universiteit, en een loopbaan met een hoge status na te streven. Narcistische ouders geloven dat hun kinderen speciaal zijn en unieke kansen en voorrechten verdienen, en ze weigeren iets minder dan perfectie te tolereren. Ze beschouwen hun kinderen als een deel van zichzelf , zoals hun arm of hun been, zegt Durvasula, en wanneer hun kinderen er niet in slagen dit te bereiken, trekken ze hun genegenheid in. Ze verliezen alle interesse.

Kinderen zijn niet uitgerust om die ontkoppeling met hun primaire verzorgers aan te pakken. Ze hebben ouders nodig die consistent, beschikbaar en onvoorwaardelijk aanwezig zijn om te voorzien in een veilige bijdrage. Als volwassenen vertrouwen we immers op deze veilige hechting, die in onze kindertijd gevormd werd. Het laat ons toe te peilen hoe we onszelf verhouden tot anderen, onszelf zien en zelfs hoe we omgaan met stress. Wanneer de vorming van die veilige gehechtheid wordt verstoord, dragen we hiervan de gevolgen een leven lang mee.

Jennifer kent de pijn van het hebben van een narcistische ouder. Haar moeder was een klassieke narcist, die haar vaak in de steek liet maar wel verwachtte dat ze het huishouden bij elkaar zou houden. Nu, zelf volwassen met eigen kinderen, worstelt Jennifer nog steeds om een weg te zoeken dat losstaat van de verwachtingen van haar moeder. ‘Ik heb het gevoel dat ik mijn hele leven een masker heb gedragen, ik moet zijn wie ik ben maar ik weet niet eens wie dat is. Best moeilijk als je 41 bent.’

Sara werd ook opgevoed door een narcist. Ze zegt dat haar moeder zich intensief concentreerde op haar uiterlijk en gewicht, en haar van jongs af aan klaarstoomde om met een rijke man te trouwen. Toen Sara in het ziekenhuis lag met een hersenbeschadiging en een gebroken nek en rug nadat ze door een auto werd geschept, was haar moeders hoogste prioriteit Sara’s uiterlijk.

‘Eén van de eerste dingen die ze deed was mijn kapper bellen omdat mijn haar een puinhoop was,’ herinnert Sara zich. ‘Dit was nog voordat ze zelfs wisten of ik zou gaan leven of sterven. Maar wat eigenlijk nog het ergste was, was dat ik voortdurend dacht dat mijn moeder eindelijk van me zou gaan houden nu ze me bijna verloren was’

Deze verhalen zijn niet uniek. Narcistische ouders belasten hun kinderen met een hele reeks psychische problemen aldus Durvasula. Deze problemen omvatten een hoger dan gemiddeld percentage van depressie en angsten, gebrek aan zelfregulatie, eetstoornissen, een laag zelfbeeld, een verminderd zelfgevoel en perfectionisme.

Bovendien kruipt het narcisme van andere ouders verder, in hoe de rest van ons, onze kinderen opvoedt bijvoorbeeld. De niet-aflatende focus van narcisten op de prestaties van hun kinderen zorgt voor concurrentie tussen kinderen en tussen ouders. Zelfs alle grote oorlogen vinden hun wortels in narcistisch ouderschap, zegt Campbell.

De meeste mensen die verstrikt raken in competitief ouderschap zijn geen narcisten. Durvasula wijst erop dat we in een concurrerende cultuur leven waarin succes wordt gemeten aan de hand van goede cijfers, elitaire hogescholen, rijkdom en status in plaats van iemands niveaus van empathie en mededogen. We hebben een wereld gecreëerd waarin het bijna onmogelijk is om vooruit te komen, tenzij je een narcist bent. Zelfs ouders met de beste bedoelingen worden in deze cyclus getrokken. De meeste ouders die lobbyen om hun kinderen naar een elite school te sturen, en hun kroost pushen om het zo goed mogelijk te doen, willen hen oprecht helpen in een samenleving met beperkte opties en een groeiende kloof tussen sociale aanvaarding en sociaal isolement . Maar juist deze focus kan narcistische trekken bij kinderen in de hand werken, tenzij ouders deze competitie in evenwicht brengen met empathie en compassie.

Een ander gevaar is hoe de focus op materialisme en status de opvoedkundige barometer voor iedereen verschuift. Wanneer narcistische ouders hun kids dure smartphones cadeau geven en hun tieners uitgebreide sweet sixteen feestjes geven, worden hun overdreven affecties voor andere kinderen ook besmettelijk. Ouders willen hun kinderen niet teleurstellen, dus geven ze toe en kopen hun kinderen dezelfde dingen. Al snel wordt het normaal voor tieners om dure smartphones te hebben en moeten narcistische ouders nog meer creativiteit aan boord leggen om hun ‘affectie’ te tonen. Millennials zijn niet verantwoordelijk voor de groei in narcisme. Het heeft zijn wortels reeds in het begin van de individualistische beweging in de jaren 1800 liggen, maar de technologie heeft die toenemende trend in de richting van het individualisme overgenomen en er een levenswijze van gemaakt. Bij Starbucks zijn er 30.000 manieren om koffie te zetten, zegt Campbell. Het zorgt ervoor dat we ons als individu voelen, het laat ons speciaal voelen. Dit geloof in speciaal zijn is de oorzaak van narcisme, en daar het is waar gezond zelfrespect en narcisme uiteenlopen.

Onderzoekers van Princeton University stelden vast dat de wortels van narcisme bij kinderen gekoppeld zijn aan de overwaardering van hun ouders. Kinderen werden narcistisch, althans gedeeltelijk, door de opgeblazen ideeën van hun ouders om hen te verbuigen. Narcistische ouders zijn berucht om precies dat te doen.

Er is geen eenvoudige formule om te voorspellen wie een narcist zal worden, of hoe een kind zal reageren op de opvoeding van de narcist. Opvoeding is belangrijk, maar genetica en de persoonlijkheidskenmerken van een kind spelen een rol. Minder dan de helft van de kinderen van narcisten in de praktijk van Durvasula is narcist geworden. Durvasula verwacht echter wel van deze generatie dat ze psychologen genoeg onderzoeksvoer bezorgt. ‘Eén ding kan ik garanderen, en dat is dat kinderen van narcisten de rest van hun leven zullen worden geteisterd door twijfel en onzekerheid,’ zegt ze. ‘De vraag is alleen hoe dit zich zal manifesteren.’