Ouderverstoting is geen nieuw gegeven. In verhalen en mythes door de eeuwen heen werd dit gevecht, waarin ouders hun kind(eren) als wapen gebruiken om wraak op de ex-partner te nemen, reeds geïllustreerd. Yvanna Aires Gadelha Sarmet, verwijst naar de mythe van Medea en legt de link met PAS (Parental Alienation).

Wat is PAS?

Sinds de jaren 70 wordt het begrip en de definitie van PAS uitvoerig onderzocht en aangehaald. Richard Gardner omschreef PAS als volgt:

Het ouderverstotingssyndroom (PAS) is een kinderstoornis die vrijwel uitsluitend ontstaat in de context van conflicten over het ouderlijk gezag. De voornaamste manifestatie ervan is de kleinerende, niet te rechtvaardigen campagne van het kind tegen een goede, liefdevolle ouder. Het is het resultaat van de combinatie van de indoctrinaties van een programmerende (brainwashing) verstotende ouder en de eigen bijdragen van het kind aan het belasteren van de verstoten ouder. Als er sprake is van onvervalst ouderlijk misbruik en /of verwaarlozing, kan de vijandigheid van het kind gerechtvaardigd worden en is de verklaring van het ouderverstotingssyndroom voor de hostiliteit van het kind dus niet van toepassing.

Een aantal onderzoekers hebben vastgesteld dat psychopathologie (in het bijzonder Borderline en narcistische persoonlijkheidsstoornis) vaak voorkomt bij de verstotende ouder met name wanneer er sprake is van ernstige ouderverstoting.

Ouderverstoting vindt zijn oorsprong al vóór de echtscheiding

Volgens Christine B. L. Adams, auteur van Living on Automatic, begint ouderverstoting al lang voor de scheiding. Ze verwijst naar de relatie tussen de verstotende ouder en het kind vóór de echtscheiding en de ouderverstoting plaatsvindt. Bij de geboorte van een kind vormt elke ouder een band (hechting) met de baby. Voor de verstotende ouder is deze band gebaseerd op het feit dat hij/zij als ouder zijn of haar emotionele behoeftes laat vervullen door het kind en niet omgekeerd.

De relatie wijkt dus al in een vroeg stadium af van een gezonde ouder-kind relatie die in het teken staat van de behoeftes van het kind en verschuift naar een ongezonde relatie waarin het kind geacht wordt te voldoen aan de behoeftes van de ouder.

Als de scheiding wordt ingezet, legt de verstoten ouder grote emotionele druk op het kind om zijn of haar behoefte aan steun in te vullen. Het kind vindt deze situatie uiterst moeilijk. Hij of zij is niet in staat om deze symbiotische lokroep te weerstaan. Het kind wordt nu de emotionele verzorger en de ouder de emotionele zorgnemer.

De verstotende ouder is diegene, die niet kan verteren dat de andere partner afstand neemt (afstand is juist het tegenovergestelde van wat de narcist beoogt, namelijk controle). Hij/zij zal de schuld van de mislukte relatie (zelfs als hij/zij aan de basis van de breuk lag) bij de partner leggen. Immers, zijn/haar behoefte komt in het gedrang, gezien het kind (de kinderen) dan niet meer 24/7 beschikbaar is (zijn) om de emotionele behoefte van de gefrustreerde ouder (narcist) tegemoet te komen.

De verstotende ouder gebruikt zijn/haar kinderen als instrument om de andere ouder te straffen voor het verlaten van de relatie. Voor de narcist is de vertrekkende ouder dé saboteur van de perfecte symbiose die hem (haar) verzekerde van narcistische voeding. Het nest dat zijn (haar) status en aanzien bevestigd en versterkt wordt bedreigd. Met ouderverstoting wordt de andere ouder figuurlijk en letterlijk uit het nest verstoten. Temeer omdat de narcist zijn (haar) kinderen als verlengstuk van zichzelf ziet en niet als een individu’s met eigen behoeftes.

De 3 levels van ouderverstoting

Volgens Gardner (1998) zijn er drie levels van ouderverstoting: mild, matig en ernstig.

• Mild: Er is sprake van ouderlijke programmering tegen de andere ouder, maar de omgang wordt niet ernstig beïnvloed. Het kind slaagt erin om met beide ouders een relatie op te bouwen zonder al te veel moeite.
• Matig: Er is sprake van aanzienlijke programmering tegen de andere ouder, wat resulteert in een machtsstrijd i.v.m. de omgangsregeling. Het kind heeft overwegend moeite met de overgang van de ene ouder naar de andere, maar uiteindelijk is hij in staat om een redelijk gezonde relatie met beide op te bouwen.
• Ernstig: Het kind in ernstige ouderverstoting is meedogenloos voor de verstoten ouder. Het kind weigert meestal elk contact en dreigt weg te lopen als hij gedwongen wordt de omgangsregeling na te komen. De verstotende ouder en het kind delen een ongezonde bondgenotenschap op basis van vervormde overtuigingen over de andere ouder. De relatie tussen het kind en de verstoten ouder is volledig vernietigd.

In het geval van meerdere kinderen, kan de level van ouderverstoting variëren. Zo kan de Golden Child op een ernstige level geprogrammeerd worden en zijn zus en/of broer op een milde/matige vorm.

Onmiskenbaar boemerang effect

Ouderverstoting heeft het effect van een boemerang of tijdbom. In de meeste gevallen geven kinderen de indruk dat ze zich goed voelen en in balans zijn. De symptomen verschijnen pas veel later, eenmaal het kind zich heeft bevrijd van de verstotende ouder. De langetermijneffecten, die door verschillende deskundigen zijn beschreven, geven aanleiding tot veel pathologische symptomen waarvan de gemeenschappelijke noemer neigt naar de moeilijkheid om een gezonde hechting op te bouwen.

Bron: Richard A. Gardner (March 1998). The parental alienation syndrome: a guide for mental health and legal professionals, https://www.doctorchristineadams.com, https://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0103-65642016000300482&script=sci_arttext&tlng=en