In mijn praktijk krijg ik niet zelden de vraag van het codependent slachtoffer of hij/zij dan toch niet de narcist is.

Dit is niet enkel te wijten aan de ondermijning en het verlies van identiteit van het slachtoffer door jarenlang narcistisch misbruik.

De narcist en de codependent worden beschouwd als elkaars tegenpolen, maar alhoewel hun expressief gedrag en doel verschilt, delen ze veel psychologische kenmerken. 

Eén studie (Harvey J. Irving, 1995) toonde een significante correlatie aan tussen narcisme en codependentie. 

De verschillen

De codependent heeft NIET het vermogen de ander te frustreren. De zeer ontwikkelde empathie (inlevingsvermogen) en de oorzaak van hun medeafhankelijkheid (het opgroeien in een disfunctioneel gezin) liggen hier aan de basis.

Ze zijn in staat de frustratie van de ander te absorberen en voelen zich slecht om nee te zeggen. Net omdat ze dit zo vaak gehoord hebben als kinderen.

De narcist heeft niet het vermogen om zichzelf te frustreren. Aan de basis hiervan ligt eveneens het opgroeien in een disfunctioneel gezin. Teveel of te weinig oersoep.

De oersoep is in het verleden niet goed opgediend bij de narcist. ‘De anderen’ die er voor hem moesten zijn, waren er niet (gaven veel te weinig oersoep) of verzadigden hem (gaven veel te veel oersoep). Hierdoor leerde de narcist dat de ander zich niet op hem afstemt. Dat gaat gepaard met wantrouwen (de ander is er niet voor mij) en gebrek aan zelfvertrouwen (kennelijk ben ik niet de moeite waard om er voor te zijn)

Bron: Het advies, Psychologiemagazine-Martin Appelo

Het psychologische uitgangspunt is dus tegengesteld, de codependent kan het niet verdragen om anderen te frustreren en zal eerder zichzelf frustreren, terwijl de narcist  het niet kan verdragen zichzelf te frustreren en liever anderen frustreert.

Beide ervaren op volwassen leeftijd veel innerlijke leegte. Beide werden verhinderd in de prille kindertijd en jeugd om een eigen identiteit te mogen/kunnen ontwikkelen.

Hierdoor hebben ze zich maar een fake identiteit aangemeten.

Puur uit overlevingsmechanisme. Want als kind ben je overgeleverd aan je ouders (primaire verzorgers) en is er geen uitweg.

De overeenkomsten

Zowel de narcist als de codependent vertonen beide volgende overeenkomsten:

• Innerlijke schaamte ( ik ben het niet waard om graag gezien te worden)
• Innerlijke eenzaamheid (een gevoel  van grote innerlijke leegte)
• Ontkenning (de codependent negeert zijn eigen behoeftes, de narcist negeert emoties)
• Controledrang (=compensatiegedrag, codependent zoekt externe bevestiging door bv. te pleasen, de narcist door manipulatie)
• Afhankelijkheid (beide zijn afhankelijk van de bevestiging van anderen)
• Grenzeloosheid (beide hebben geen kennis van de eigen grenzen, aangezien deze niet werden erkend tijdens de kindertijd)
• Gebrek aan eerlijke communicatie (indirecte communicatie, moeite om over grenzen en behoeftes te praten)
• Onecht zelfbeeld (de codependent is buitengewoon inschikkend, de narcist heeft een uit proportie opgeblazen ego)

Het grote onderscheidend verschil

Narcisme kan zich enkel ontwikkelen op basis van een erfelijke aanleg.

Codependentie is niet-aangeboren maar aangeleerd gedrag. 

De codependent heeft daarenboven het vermogen tot introspectie, de narcist is niet in staat om zijn eigen gedrag onder de loep te nemen. Daar waar de codependent  teveel verantwoordelijkheid voelt, is dit net het grote gebrek van de narcist.

Bron: Irwin, H. J. (1995) Codependence, Narcissism, and Childhood Trauma. Journal of Clinical Psychology 51:5.